Bàn Phím Cơ
Vua Click: Câu Chuyện Của Bàn Phím Vĩ Đại Nhất
17
Th5
Th5
Một bài dịch đầy tâm huyết từ anh Dũng3d về chiếc bàn phím IBM Model M.
Mô phỏng, tái tạo, nhân bản, và tùy biến trong 30 năm, IBM Model M là tổ tiên của thiết kế bàn phím hiện đại.
Điều đầu tiên bạn nhận thấy về chiếc bàn phím IBM Model M khi lần đầu tiên bạn được tận tay cảm nhận, đó là kích cỡ của nó. Sau hang năm sử dụng bàn phím chilet hay gõ trên những màn hình cảm ứng của những thiết bị chỉ 2-3 pound, cầm tay một chiếc bàn phím bằng nhựa và kim loại nặng tới 5 pound, khiến tôi thấy hơi đáng sợ. Điều thứ hai đó là âm thanh – những tiếng click rắn chắc đó biến một thiết bị ngoại vi máy tính thành một trong những tác phẩm nghệ thuật đáng giá nhất và hữu dụng trên thế giới.
Vào năm tới, những chiếc bàn phím Model M sẽ bước vào tuổi 30. Nhưng với nhiều người, nó vẫn là chiếc bàn phím duy nhất đáng để sử dụng. Gần đây nó đã được phát hiện trên bàn làm việc của tác giả Minecraft Markus “Notch” Persson, được sử dụng trên một máy tính chơi game khủng với card màn hình có giá tới hàng ngàn $$$. “Model M về cơ bản là bàn phím tốt nhất từng được tạo ra,” ông nói với tờ PC Gamer. YouTube có hàng chục video demo gõ, đập hộp hay so sánh âm thanh của nó với các bàn phím cơ khác. Kể từ khi được giới thiệu, các bàn phím Model M đã trở thành tiêu chuẩn đánh giá sự xuất sắc của bàn phím máy tính.
“Tôi thích sử dụng một chiếc iPad, đó là một thiết bị tuyệt vời; Kindle e-reader cũng là một thiết bị tuyệt vời”, ông Brandon Ermita, một người quản lý phòng IT của đại học Princeton nói. “Nhưng tôi không bao giờ có thể viết một câu chuyện, tôi không bao giờ có thể viết các luận văn của tôi, tôi không bao giờ có thể làm việc với một màn hình cảm ứng.” Ermita chính là người đã cống hiến cho việc giữ gìn những chiếc bàn phím Model M tồn tại: ông phục hồi chúng từ những cửa hàng đồ dùng cũ và trung tâm tái chế, bán chúng qua trang web của mình, ClickyKeyboards , và xây dựng một viện bảo tàng tư nhân về các bàn phím Model M . Ông ước tính ông đã từng đưa 4000 đến 5000 bàn phím đến với các tín đồ của bàn phím Model M trong suốt thập kỉ qua.
/cdn0.vox-cdn.com/uploads/chorus_asset/file/2316280/clicky-keyboards-1_2040.0.jpg?w=474&ssl=1)
Giống như nhiều người, tôi có những kỷ niệm mơ hồ khi được sử dụng chiếc bàn phím Model M khi tôi còn là một đứa trẻ. Tháng trước, tôi đi đến vùng ngoại ô New Jersey để gặp Ermita và tái khám phá sự kỳ diệu của chiếc bàn phím được yêu thích nhất của mọi thời đại.
Ngày tôi đến thăm văn phòng của ông, hơn hai chục chiếc bàn phím đã nằm chắc chắn trong một tủ rack như những chai rượu vang thượng hạng. Phía bên trên đó, một bàn phím màu đen được đặt trong 1 lồng kính bảo vệ – nguyên mẫu Model M – một trong những chiếc bàn phím cổ nhất trong bộ sưu tập của Ermita. Một giá những chiếc bàn phím mới được đưa về và đang cần được tháo rời và làm sạch sau khi được nhận về từ người chủ cũ. Nhìn vào một chiếc bàn phím Model M, đáng chú ý nhất là nó không có điều gì nổi bật cả. Model M có thể là một di vật của quá khứ, nhưng DNA của nó vẫn còn trong hầu hết các bàn phím chúng ta sử dụng ngày nay.
Keyboards from the ’70s and ’80s range from familiar to counter intuitive to utterly foreign
(Bàn phím có từ những năm 70 và 80: từ quen thuộc đển cực kì khác thường)
Cách bố trí bàn phím QWERTY được thiết kế cho các máy đánh chữ vào cuối thế kỷ 19 và nhanh chóng trở nên phổ biến. Nhưng vào thời gian chiếc PC IBM đầu tiên được phát hành vào năm 1981, layout không chỉ là vấn đề đơn giản của những khoảng cách và các chữ in hoa – người sử dụng cần các phím đặc biệt để giao tiếp với các bộ xử lý và “máy vi tính”. Người ta nhận ra rằng, bàn phím từ những năm 70 và 80 từ quen thuộc đển đển cực kì khác thường: Chiếc bàn phím 83-phím dành cho máy tính của IBM – được gọi là PC / XT – Phím Shift và Return hết sức quan trọng lại được làm nhỏ và đẩy sang phía bên, ký tự của chúng được thay thế bằng những mũi tên bí ẩn. Toàn bộ bàn phím trông giống như một mớ hỗn độn với các nút nhỏ và khoảng cách không thể giải thích. Vào tháng 8 năm 1984, IBM công bố mẫu bàn phím PC/AT dễ chấp nhận hơn. So với các mô hình trước đó, “cải tiến của bàn phím AT là không thể bác bỏ,” Tạp chí PC nói. Tuy nhiên bàn phím AT không thể vượt qua được một bàn phím ngày nay: các phím chức năng được bố trí ở hai hàng trên bên trái thay vì phía trên cùng, Phím Escape được nằm ở bên phần phím số và vị trí phím Ctrl và phím Caps Lock đã được đổi chỗ cho nhau. Mặc dù vậy, nó nhìn thoáng và dễ dung hơn nhiều so với chiếc bàn phím tiền nhiệm.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=6ttWyYub6Bg]
Biến 12 bàn phím clicky thành 1 video âm nhạc
Nhưng IBM muốn một chiếc bàn phím không chỉ đơn thuần là chấp nhận được. Trong những năm 80, công ty đã lập một nhóm đặc biệt với 10 người để tạo ra một chiếc bàn phím tốt hơn, tập hợp từ những chuyên gia và cả người dùng. David Bradley – một thành viên của nhóm đặc biệt này và cũng là người đã tạo ra tổ hợp phím được sử dụng rộng rãi Ctrl + Alt + Del đã nói: “Thiết kế cho phiên bản trước đó đã hoàn thành một cách nhanh chóng và khẩn trương nhưng không phải là sản phẩm được cả nhóm tập trung hết công sức”. Nhóm phát triển mới này đã mời những người dùng mới, còn chưa thành thạo về máy tính thử nghiệm một chiếc bàn phím thân thiện hơn, làm cho việc điều khiển những chức năng quan trọng trở nên dễ dàng hơn, và lặp lại những phím thường được sử dụng nhiều như Ctrl hay Alt để người dùng có thể dễ dàng sử dụng bằng cả 2 bàn tay. Rất nhiều phím có thể tháo rời và cho phép người dùng đổi chỗ của chúng khi cần thiết. Và như thế, Model M được tạo ra.
Được giới thiệu vào năm 1985 như một phần của thiết bị IBM 3161, Model M được gọi là “IBM Enhanced Keyboard”.Một phiên bản tương thích với PC xuất hiện vào mùa xuân năm sau đó, và chính thức trở nên phổ biến với IBM Pesonal System/2 trong năm 1987. Mẫu Model M đầu tiên mà Ermita có thể xác nhận được – mẫu nguyên bản – được sản xuất vào năm 10/06/1985. Cực kì chính xác về ngày vì mỗi bàn phím Model M đều được in sau lưng nó mã số và ngày sản xuất. – Ermita đã làm công việc của mình hơn 20 năm nhằm tìm kiếm chiếc bàn phím đầu tiên được tạo ra của mỗi mẫu mã. Ông cũng phụ trách dự án lưu trữ bàn phím Model M, với một danh sách rất kinh khủng về những bàn phím đã qua tay ông cũng như được đóng góp thông tin bởi những người sử dụng khác (đầy đủ mã số, ngày sản xuất, số lượng…)
“I have the uneasy feeling IBM is telling me, ‘You’d better learn to love it, because this is the keyboard of the future,’” wrote a PC Magazine reviewer
(“Tôi có một cảm giác khó chịu khi IBM đang cố nói với tôi rằng, ‘Bạn nên học cách yêu nó, vì đây là chiếc bàn phím của tương lai’ ” Một nhà phê bình của PC Magazine đã viết.)
Bộ sưu tập của Ermita gồm rất nhiều bàn phím chuyên ngành, hoặc chuyên dụng cho một công việc nào đó, ví dụ như bàn phím dành riêng cho đại lý du lịch, phòng vé hay một mẫu bàn phím mà các phím được chia thành 3 nhóm nhỏ, có thể dành riêng cho những người thu ngân. Neil Muskens – Một cựu giám đốc của IBM đã nói: “Khi máy tính được giới thiệu, chúng được giới thiệu như những chiếc máy dành cho kinh doanh”. Bàn phím cổ vẫn còn những phím chức năng riêng cho những chương trình cụ thể và những người đánh giá sẽ đánh giá những chiếc bàn phím dựa trên việc chúng có thể làm việc như thế nào với các chương trình như WordStar hay Lotus 1-2-3.
Một nhà phê bình đã thất vọng bởi cách xáo trộn bố trí các phím trên bàn phím Model M nhưng ông cũng hoài nghi rằng cách bố trí phím như vậy có thể sẽ phù hợp. “Tôi có một cảm giác khó chịu khi IBM đang cố nói với tôi rằng, ‘Bạn nên học cách yêu nó, vì đây là chiếc bàn phím của tương lai’”, đó được cho là một trong những phát ngôn quá mức khiêm tốn của ngành máy tính.
IBM PC/XT
IBM PC/AT
IBM Model M
Unicomp Ultra Classic
Cách bố trí phím này của Model M tồn tại lâu đến mức cho đến ngày hôm nay, nó trở thành điều hiển nhiên. Nhưng các bàn phím đời sau đã bỏ đi một trong những tính năng là biểu tượng của Model M – “buckling springs” một hệ thống quan trọng được giới thiệu trong những chiếc máy PC/XT. Không giống với những phím bấm cơ học, khi mà phím cơ được đẩy thẳng xuống giống như hoạt động của pít tông, bàn phím Model M dùng những lò xo đặt dưới mỗi phím, để khi có tác động, lực nhấn xuống, lò xo bị nhấn và cong oằn đi rồi ngay sau đó giãn ra và đẩy phím về vị trí ban đầu khi nhả phím.
Những lò xo đó đem lại một cảm giác, cảm nhận khác hoàn toàn điều mà những lò xo mềm, những nút cao su của những bàn phím hiện đại không có được. Điều này không phải lúc nào cũng tốt, những người sở hữu bàn phím Model M đôi khi buồn bã kể về những câu chuyện của họ khi vợ/ chống hay những người làm việc chung với họ về việc họ không thể chịu nổi những tiếng động không ngừng như vậy. Nhưng những người hâm mộ lại nói rằng, lực đàn hồi của lò xo và âm thanh click khiến cho họ cảm nhận được rõ ràng khi mà phím được bấm xuống, giảm việc gõ sai, lỗi. Có lẽ quan trọng hơn thế, gõ trên những chiếc bàn phím Model M mang lại những trải nghiệm đặc biệt hơn, rõ rệt hơn. Giống như trên những chiếc máy đánh chữ, những phím bấm chắc chắn và sắc nét khiến bạn cảm nhận được từng chữ cái mà mình bấm.
Chẳng bao lâu sau sự xuất hiện của những chiếc Model M, những phiên bản nhái của nó tràn ngập thị trường. Về phần mình, IBM đưa ra phiên bản mới với thiết kế trần trụi hơn. Kết quả là mẫu nostalgia cho bàn phím Model M tồn tại nhiều thế hệ sau đó. “Mọi người thường gửi email cho tôi, cám ơn tôi vì đã nhắc họ về chính mình thời còn là một sinh viên chuyên ngành kĩ thuật 20 mấy tuổi vào những năm 1980” Ermita đã nói. Một khách hàng trẻ tuổi nhớ về những kỉ niệm khi trêu người bạn học bằng cách đổi vị trí phím trên bàn phím của họ khi còn học trung học – “Tôi đã nghe câu chuyện đó một vài lần rồi”.
Vào năm 1990, IBM tách bộ phận kinh doanh máy đánh chữ, bàn phím, máy in của mình ra thành một công ty mới, đặt tên là Lexmark. 6 năm sau, Lexmark cắt giảm bộ phận sản xuất bàn phím trong khoảng gian mà Muyskens gọi là sự thay đổi toàn ngành công nghiệp để sản xuất những sản phẩm rẻ tiền hơn. IBM vẫn tiếp tục sản xuất bàn phím của mình từ một nhà máy ở Scotland – một công ty được đặt tên là Maxi-Switch, nhưng cuối cùng, chiếc bàn phím IBM Model M – như ta đã biết- được ngừng sản xuất vào năm 1999.
Bạn vẫn có thể mua một chiếc bàn phím Model M với khoảng $80, nhưng nó sẽ không mang nhãn hiệu của IBM. Sau khi Lexmark ngừng sản xuất, Muyskens và các nhân viên dần dần mua quyền sở hữu trí tuệ và các thiết bị sản xuất, và làm việc với tên Unicomp. Muyskens nói “Chúng tôi phải thay đổi các thiết bị điện tử. Nguyên liệu đã thay đổi so với những năm 99, nhưng hầu như mọi thứ còn lại đều y nguyên.
With a limited supply, all Model M fans are typing on borrowed time_
Đối với 1 số người, điều đó là chưa đủ tin cậy. “Chúng tôi được hỏi thường xuyên rằng liệu chúng tôi có thể bán một một sản phẩm với logo của IBM? Câu trả lời là không, IBM sở hữu logo đó” Muyskens nói. Ông cũng nói rằng IBM vẫn đặt những đơn hàng sản xuất bàn phím cho một số khách hang hiện tại của họ, nhưng nếu bạn muốn chiếc bàn phím với logo kiểu cũ, bạn có thể tìm trên Ebay hoặc những người như Ermita. Với những người khác, sự vuột trội vốn có và tính linh hoạt của những mẫu Model M chính là điều xác thực nhất về những chiếc bàn phím chính thống được sản xuất bới IBM, thậm chí một vài người tinh chỉnh bàn phím của họ để có thể làm việc qua Bluetooth. Một người dùng trên Reddit đã đăng tải một vài hình ảnh khi tinh chỉnh lại bàn phím với các phím có đèn led dạng backlit làm gợi nhớ tới những thiết kế của Razer hay Alienware. Nhưng với việc được sản xuất hạn chế như vậy, những tín đồ của Model M dường như đang gõ xuyên thời gian.
Điều này giống như dầu mỏ vậy, một khi hết dầu, đó sẽ là một sự sụp đổ” Ông Ermita nói. Cho đến giờ, sự sụp đổ đó dường như đã ở rất xa rồi. Những mẫu Model M cũ nhất có tuổi đời tới 30 năm, và Ermita mong rằng chúng có thể tiếp tục làm việc được trong 10 hay 20 năm nữa, đủ lâu để ít nhất chúng có thể có thêm một thế hệ để đóng góp một phần vào lịch sử của ngành máy tính.
Model M là một trong những kiệt tác từ thời điểm mà tính toán cao cấp vẫn còn là một ngành công nghiệp. Máy tính đã tiêu chuẩn hóa ngành này, chính là chiếc PS/2, được bán với giá tối thiểu $2.295 (bằng với khoảng $5.000 hiện tại) và không hề kém mạnh mẽ cũng như linh hoạt so với những mẫu điện thoại thông minh nào. Qua bao thập kỉ, máy tính đã được phát triển và trở nên mạnh mẽ hơn theo cấp số nhân, và cũng trở nên rẻ hơn rất nhiều. Nhưng trong sự thay đổi đó, các nhà sản xuất đã từ bỏ khái niệm về độ bền và tuổi thọ của chúng: trong một môi trường mà vô số những công ty bên thứ 3 sẵn sàng bán cho khách hàng những con chuột hay bàn phím với giá thật hời, thật khó để có thể đảm bảo cho việc đầu tư nhiều hơn mức tối thiểu.
Chính việc sử dụng và vứt bỏ rất nhanh những bàn phím như vậy khiến chúng ta nhận thức được những gì chúng ta đánh mất, và cũng là cảm hứng cho việc phục hồi sửa chữa những phần cứng và tiếp tục sử dụng chúng. Một người dùng trên Reddit đã đưa ra nhận xét: “Những bàn phím Model M là cội nguồn của những chiếc bàn phím chơi game. Dù bạn có hành hạ chúng như thế nào, chúng cũng sẽ sống lâu hơn cả bạn”.
Bài viết được dịch à chỉnh sửa theo nguồn: http://www.theverge.com/2014/10/7/6882427/king-of-keys
